آسبادهای نشتیفان خواف، شاهکار مهندسی ایران باستان - دنیای ویدئو

آسبادهای نشتیفان خواف از مجموعه آسبادهای تاریخی دنیا محسوب می شود. که از دوران پیش از تاریخ اسلام در ایران به جای مانده است.

در گذشته، آسباد ها یکی از اساسی ترین پایه های دوام و پایداری زندگی مردم بوده اند. ایرانیان در گذشته بر اساس شرایط اقلیمی، انواع آسباد ها را بنا می کردند و از آن ها برای آرد کردن گندم و سایر غلات و تهیه نان استفاده می کردند. آسباد ها از جهت معماری و عملکرد و از همه مهم تر استفاده از انرژی پاک و تجدید پذیر باد، مورد اهمیت هستند.

اما متاسفانه تا به امروز مطالعات و آنالیز های محدودی در زمینه شناخت این سازه ها انجام شده است.

در این مقاله می خواهیم درباره یکی از معروف ترین آسباد های ایران صحبت کنیم. مدت زمان کوتاهی را با ما همراه باشید تا بیشتر با این پدیده بی نظیر و تاریخی آشنا شویم.

تاریخ چه برای گفتن درباره آسباد های نشتیفان خواف دارد؟

ویژگی های تاریخی و منحصر به فرد آسباد های نشتیفان خواف سبب شده است که این سازه شگفت انگیز در لیست انتظار برای ثبت در لیست دنیای یونسکو قرار بگیرد. این بنا حدود 600 سال قبل نیز به همین نام در میان مردم شناخته می شد.

با آنکه اطلاعات دقیقی از قدمت این آسیاب های بادی در دست نیست اما مورخان معتقدند که قدمت این سازه ها به زمان پیش از ورود اسلام به ایران و یا فراتر از آن یعنی 1700 سال قبل از میلاد بر می شود. بعضی دیگر آن را متعلق را به زمان صفویه می دانند اما از آنجایی که آسیاب های بادی به دلیل شرایط اقلیمی و مصالح، به طور مدوام بازسازی می شوند، بنابراین ممکن این نظریه به آخرین شواهد بازسازی و بازسازی سازه برشود.

گفتنی است که قبرستان هایی در اطراف شهر قرار گرفته است که مشابه با مقبره های زرتشتیان باستان است. بعضی از اهالی معتقدند عده ای از نوادگان پادشاهان اشکانی که در خراسان بر ایران حکومت کردند، در این قبور دفن شده اند.

بعضی دیگر نیز معتقدند در گذشته برای ایمن نگه داشتن شهر از حملات احتمالی، در اطراف شهر بزرگان را دفن می کردند تا بیانگر اصالت و درستی مردمان باشد.

به طور کلی در حوالی این منطقه و اطراف آسباد های نشتیفان خواف، تعداد زیادی آسیاب بادی دیگر وجود دارد. شاید بتوان گفت که شرایط اقلیمی این منطقه موقعیت خوبی برای ساخت آسیاب های بادی بوده است. زیرا وزش بادهای 120 روزه سیستان در این منطقه فرصت خوبی برای راه اندازی آسیاب و آرد کردن گندم و غلات بوده است.

در آن موقع که هیچ دستگاه و یا نیروی خاصی برای تأمین و برطرف نیازهای بشر وجود نداشته است. استفاده از قدرت و انرژی باد باعث شده است که کارایی آسباد های نشتیفان خواف و دیگر آسیاب های بادی افزایش پیدا کند. نکته جالب در این میان این است که مردم نشتیفان در فصولی از سال که وزش باد کمتر بوده است، از آب رودخانه های اطراف نشتیفان برای راه اندازی و عملکرد آسیاب ها استفاده می کردند.

دلیل نامگذاری آسیاب های بادی نشتیفان

درباره ریشه نام شهر نشتیفان اطلاعاتی در دست است که در واقع قصه ای عامیامه در خود شهر می باشد.

نام این شهر نیز ترکیبی از دو کلمه نش محلی شده نیش و تیفان محلی شده توفان است. نیش به معنای نیش عقرب بوده که منطقه ها کویری مملو از این جانور می باشد. تیفان نیز اشاره به بادهای موسمی دارد که در طول سال در این منطقه می وزد.

در تمام ایام سال این منطقه یعنی نشتیفان وزش بادهای موسمی را شامل می شود.

با توجه به شرایط جغرافیایی منطقه نشتیفان، اهالی آن از زمان های دور به فکر بهره برداری از این شرایط طبیعی بوده اند تا با احداث آسیاب بادهایی از نیروی جنبشی آن جهت آرد کردن گندم نیز استفاده نمایند. از این شاهکار مهندسی هم چنین در کارهای دیگر مانند پمپ کردن آب استفاده کرد که به آن پمپ بادی گفته می شود.

گفتنی است که بگوییم درباره پیدایش این آسیاب های بادی اطلاعات دقیقی در دست نیست. مورخین قدمت آن را به قبل از فتح ایران به دست مسلمین ذکر نموده اند که حتی بعضی فراتر هم رفته اند و آن را به 1700 سال قبل از میلاد ربط می دهند.

معماری و قسمت های مختلف آسباد های نشتیفان خواف

در ساختن آسباد های نشتیفان خواف تنها از خشت و گل و چوب استفاده شده است. معماری بسیار مجذوب کننده و زیبای آن پیروز شده است گردشگران زیادی را به خود جذب کند. معماری این آسیاب ها بسیار متفاوت از آسیاب های بادی است که به شکل چرخشی عمل می نمایند. بعلاوه برای بالا بردن مقاومت و استحکام، آسبادها در کنار یکدیگر بنا شده اند.قبرستانی در قسمت پشتی آسباد های نشتیفان خواف ایجاد شده است که از ساخت و ساز در جهت وزش باد جلوگیری کند و چرخ آسیاب همواره در چرخش باشد.

آسبادهای نشتیفان خواف شامل دو بخش است. بخش بالایی که در گویش محلی پرخانه و بخش پایینی که در گوش محلی آس خانه نام دارد. پرخانه وظیفه به دام انداختن باد های 120 روزه سیستان و انتقال آن به قسمت پایینی برای چرخش سنگ آسیاب را به عهده دارد.

در پشت پر خانه دهانه ای برای ورود باد به نام درباد وجود دارد که تنها ورودی باد به داخل آسباد است و نشانه مهندسی هوشمندانه گذشتگان است. آس خانه محل قرار گیری سنگ آسیاب است.

دریچه ای که از قسمت پرخانه به این قسمت راه دارد همچون یک پنکه طبیعی هوای داخل آسباد را خنک می نماید و هم چنین مانند یک زنگ هشدار، به راه افتادن آسباد را به آسیابان اطلاع می دهد. این کولر طبیعی بسیار در پاک سازی و جدا سازی گندم، کاه، ریگ و شن مؤثر است.

نحوه کار آسبادهای نشتیفان خواف

اطلاعات کاملی از آسبادهای نشتیفان خواف در دست نیست. در کتاب جغرافیای تاریخی ولایت زاوه ذکر شده است که چرخ و پره های غول آسایی را که 48 بال و 32 پر و 8 درگاه دارد و بر بام آسیاب و جهت وزش باد قرار گرفته اند. اندام این چرخ و پر از خرپلی سنگین و محکم ساخته شده اند.

باد با عبور از دروازه ای بادگیری به زوایای درگاه های هشت گانه می رسد و چرخ و پر را به حرکت در می آورد.

آسباد های نشتیفان خواف کجاست و چطور به آنجا برویم؟

شهر نشتیفان یکی از شهر های استان خراسان رضوی است که در جنوب شرقی شهرستان خواف قرار گرفته است. این شهر در حاشیه واقع شده است و آسیاب های بادی آن با نام آسباد های نشتیفان خواف شناخته می شود.

برای رفتن به این شهر، می توان با هواپیما، قطار و یا خودرو شخصی سفر کرد.

توصیه های سفر و بازدید از آسباد های نشتیفان خواف

تعدادی نکته برای سفر در این میان وجود دارد که امکان توضیح آن در بخش های قبلی وجود نداشت.

• اولین نکته این است که بازدید از آسبادهای نشتیفان خواف رایگان است.
• در اطراف آسبادها و در خود شهر اقامتگاه های بومگردی نشتیفان وجود دارد.
• قبرستان تاریخی، پارک جنت و مدرسه غیاثیه خرگرد نشتیفان از جمله مکان هایی هستند که می توانید از آن ها نیز تماشا کنید.

توصیه ما برای برترین زمان سفر به آسباد های نشتیفان خواف و یا حتی خود نشتیفان فصل بهار و پاییز است.

سخن پایانی در باره آسبادهای نشتیفان خواف

در این مطلب سعی داشتیم شما را بیشتر با آسبادهای نشتیفان خواف، یکی از جاذبه های تاریخی ایران زمین، آشنا کنیم.

به دلیل تاریخچه دور و دراز این سازه، خالی از لطف نیست که از نزدیک از آن بازدید کنید.

امیدوارم مطالبی که در این مقاله ذکر شد برای تان مفید بوده باشد. سفر خوش و پر از خاطرات به یاد ماندنی را برای شما و هم سفرانتان آرزومندیم.