نگاهی به سریال هایی با موضوع دانشجویی به مناسبت 16 آذر - دنیای ویدئو

به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، زندگی دانشجویی به مثابه نوعی از زیست جمعی و گروهی سرشار از فراز و نشیب ها و افت و خیزهایی است که آن را تعلیق پذیر نموده و قصه ها و غصه هایی دارد که در ساختاری نمایشی قابل روایت است. از سوی دیگر، اغلب نسل جوان ایرانی دوران دانشجویی و زندگی دانشجویی را تجربه نموده اند یا خانواده ها به دلیل داشتن فرزند دانشجو با این شکل و شیوه زیستن آشنایی دارند که هر کدام از آن ها می تواند دستمایه روایت یک قصه جذاب باشد. در نهایت اینکه هم دانشجو به عنوان قشری مهم در جامعه و هم زیست دانشجویی سرشار از لحظات غم و شادی و البته دغدغه های اجتماعی و سیاسی و حتی اقتصادی است که ظرفیت پذیری آن را از حیث نمایشی بالا می برد. با این حال به نظر می رسد هم سینما و هم تلویزیون کم تر به سراغ دانشجویان و زندگی و دغدغه هایشان رفته و آن را در این بستر، روایت نموده است. در دو دهه اخیر البته شاهد ساخت سریال هایی با موضوع دانشجو و قصه های دانشجویی بودیم که از مهم ترین آن ها می توان به سریال های در پناه تو،روزگار جوانی، سراب،ارمغان تاریکی و دختران اشاره نمود که هر کدام در زمان پخش خود با اقبال مخاطب به ویژه قشر دانشجو روبرو شدند. روزگار جوانی در سال های 77 و 78 از شبکه پنجم سیما پخش شد که فصل اول آن را اصغر فرهادی نوشته بود. روزگار جوانی با بازی کیهان ملکی، امین حیایی، نصرالله رادش، بهزاد خداویسی و مهدی صبایی داستان زندگی پنج دانشجو را روایت می کرد که با هم خانه ای اجاره نموده بودند و در طول این داستان دغدغه ها، مسائل شخصی و اجتماعی این دانشجویان به تصویر کشیده می شد. قصه هایی که هر کدام بخشی از تجربه های دوران دانشجویی و مصائب و شیرینی های آن را به تصویر می کشید. در واقع سریال، ساختاری اپیزودیک داشت، ولی خط داستانی آن بر ریل دانشجویی حرکت می کرد و به انعکاس رویدادهای تلخ و شیرین زندگی دانشجویی می پرداخت.

اصغر توسلی بعد از کارگردانی فصل دوم روزگار جوانی به سراغ سریال دختران رفت تا همان فضا و موقعیت و در واقع زندگی دانشجویی را با قصه دختران دانشجو روایت کند. بازیگرانی چون آتنه فقیه نصیری، سحر ولدبیگی، افسون افشار و زیبا بروفه در این مجموعه بازی می کردند و قصه ها در فضای خوابگاه دانشجویی روایت می شد. جنسیت در اینجا در شکل گیری نوع درام و جنس قصه ها تاثیر داشت. به این معنا که زیست دانشجویی فارغ از مولفه ها و ویژگی های مشترک متناسب با اینکه قهرمان یا شخصیت های قصه، دختر یا پسر باشند متفاوت است و در حقیقت هر کدام قصه خاص خود را داشتند.

بعضی از سریال های دانشجویی با مسائل تاریخی و سیاسی پیوند خورده و در بستر یک برهه تاریخ یا گفتمان سیاسی به بازنمایی زیست دانشجویی پرداخته اند. از جمله سریال ارمغان تاریکی به کارگردانی جلیل سامان که در اواخر دهه 80 پخش می شد و کوشش کرد از منظری متفاوت ودر بستری سیاسی، انقلابی و عاشقانه به زندگی دانشجویان بپردازد. این مجموعه که از شبکه سه سیما پخش شد، داستان چند دانشجو را به تصویر کشیده بود که با عواملی مانند جنگ تحمیلی و حضور گروهک های تروریستی روبرو می شوند. در واقع دغدغه ها یا فعالیت های سیاسی واجتماعی به عنوان بخشی از زندگی دانشجویی در این سریال برجسته شد. در همین فضا و البته با رویکرد توجه به چالش ها و موانع علمی که بر سر دانشجویان وجود دارد سریال سراب ساخته شد. داستان این سریال درباره چند دانشجوی رشته برق بود که در حال تحقیق روی یک طرح علمی مهم هستند اما با وجود اهمیت آن، تعدادی از مسئولان آنان را حمایت نمی نمایند. در نهایت این حمایت نکردن، منجر به ایجاد اختلافاتی میان شخصیت اصلی و دوستانش می شود.

سروش صحت نیز در دو مجموعه طنز لیسانسه ها و فوق لیسانسه ها به نوعی بعضی از مسائل دانشجویان را در قالب و زبان کمدی به تصویر می کشد و بعضی از دغدغه های آن ها را بازنمایی می نماید. این سریال نشان داد که زندگی دانشجویی و مسائل آن از این ظرفیت نمایشی برخوردار است که از این سر تراژدی تا آن سوی کمدی بتوان به آن نگاه کرد و قصه ساخت.

شاید مهم ترین سریالی که باموضوع دانشجو و مسائل دانشجویی در تلویزیون ساخته شد و به سریالی پرمخاطب بدل شد سریال در پناه تو به کارگردانی حمید لبخنده باشد. سریالی که بیش از هر چیز ازدواج دانشجویی یا مسئله ازدواج دانشجویان را در کانون قصه خود قرار داده بود و برای نخستین بار بود که در یک سریال تلویزیونی به این موضوع که پیش از این نوعی تابو به حساب می آمد پرداخته می شد. سریالی که خیلی ها را به عالم سینما و نمایش معرفی کرد، از لعیا زنگنه گرفته تا پارسا پیروزفر. حسن جوهرچی نیز با این سریال به شهرت بیش تری دست پیدا کرد. فارغ از فراز و فرودهای درون متنی این سریال، درپناه تو قشر دانشجو و صندلی آن ها در جامعه همچنین مسائل و دغدغه های آن ها را به عنوان قشر فرهیخته جامعه برجسته کرد و به سطح افکار عمومی کشاند. سریالی که مشکل ازدواج نسل جدید را به شکل ملموس تری به تصویر کشید و نشان داد که رسانه تلویزیون و سریال سازی چقدر می تواند در بازنمایی مسائل مرتبط به دانشگاه و دانشجو اثرگذار باشد و می تواند هم به فهم دغدغه های دانشجویی و هم به حل مسائل آنان یاری کند. گرچه آنچه در این سریال شاهدش بودیم و باعث محبوبیت آن شد قصه ازدواج و جذابیت های آن بود تا طرح دغدغه های دانشجویی. در سال های اخیر هم شاهد بعضی سریال ها با موضوع دانشجو یا حضور چند دانشجو بوده ایم از جمله سریال نوروزی کامیون که در بستر کمدی فراوری شده بود و مصائب اقتصادی و مکانی سه دانشجو را روایت می کرد یا سریال پردیس که روایتی از خوابگاه های دانشجویی بود و در هر قسمت داستان های مختلفی را در قالب یک کمدی فانتزی بیان می کرد.

واقعیت این است که سریال های تلویزیونی و حتی بعضی فیلم های سینمایی که با موضوع دانشجو فراوری شده بیش تر از بستر دانشگاه و مناسبات و روابط دانشجویی به عنوان ظرفیتی نمایشی برای روایت قصه خود استفاده نموده اند که هیچ کدام به شکل جدی و اختصاصی به مسئله دانشجو و زیست دانشجویی نمی پردازد. ضمن اینکه تصویر و تصور بسیاری از نویسندگان و کارگردان ها از دانشجو و دانشگاه، به تجربه های دوران دانشجویی خودشان برمی شود و شناخت دقیقی از مسائل و دغدغه های دانشجوی امروز ندارند. این در حالی است که امروز دانشجویان به واسطه تغییر و تحولات اجتماعی و ارتباطی مثلا مسائلی که به واسطه توسعه فناوری ارتباطی و شبکه های اجتماعی ایجاد شده با مسائل و دغدغه های تازه و چه بسا پیچیده تری روبرو هستند که هنوز سینما و تلویزیون ما به سراغ آن ها نرفته است. واقعیت این است که هم سینما و هم تلویزیون، نگاهی کلیشه ای و گاه شعاری به قشر دانشجو و زندگی دانشجویی داشته اند و جای فیلم و سریال جذابی که بتواند زیست و دنیا دانشجوی امروز ایرانی را به تصویر بکشد و روایت کند، خالی است. بعضی از سریال هایی که با موضوع دانشجو ساخته شدند در جذب مخاطب پیروز بودند، ولی این توفیق بیش تر مدیون عوامل نمایشی بوده، نه پرداخت دقیق زیست دانشجویی. برای فراوری یک سریال دانشجویی که هم جذابیت نمایشی داشته باشد و هم قابلیت موضوعی، در پرداختن به دغدغه های دانشجویی نیازمند همکاری و هم افزایی دانشجویان و رسانه هایی مثل سینما و تلویزیون است تا کاری موثر در این زمینه فراوری شود.

سیدرضا صائمی