کووید-19 جهش کرد یا عامل ششم مرگ و میر فعال شد؟ - دنیای ویدئو

به گزارش جهانی اقتصاد، هوای تهران در یک هفته اخیر با عبور غلظت ذرات ریز آلاینده از حد قابل قبول، شرایط نارنجی به خود گرفت. شاخص آلودگی در اغلب شهر های عظیم نیز از سطح مجاز عبور نموده است. آلودگی هوا عامل ششم مرگ و میر در مناطق شهری پرجمعیت و متراکم به حساب می آید؛ ضمن آنکه به تناسب افزایش ذرات معلق در آسمان یک شهر، احتمال ابتلا به بیماری های تنفسی، انسداد ریه و انواع بیماری های ناشی از تضعیف سیستم دفاعی بدن در بین شهروندان افزایش می یابد. این حقیقت تلخ درباره مهمان ناخوانده آسمان کلان شهر ها و از آن تلخ تر، همزمانی اوج گیری آلودگی با عصر پاندمی می تواند بخشی از دوپینگ کرونا در آمار مرگ را شرح دهد. آلودگی هوا 4 متهم اصلی دارد. روز گذشته مدیران شهری، تعطیلی دوهفته ای پایتخت را پیشنهاد دادند.

ارتباط تشدید شیوع ویروس کرونا در پیک پاییزی، با مقدار آلاینده های هوا آنالیز شد. همزمان با آغاز فصل آلودگی در پایتخت و چند کلان شهر دیگر، آمار مبتلایان و بدحالان کرونا و نیز مرگ و میر ناشی از ویروس کووید-19 در کشور افزایش قابل توجهی داشته و رکورد های تازه ای ثبت نموده است. به این ترتیب در کنار مجموعه عوامل موثر بر تشدید کرونا، ذرات معلق آلاینده هوا نیز به عنوان حاملان انتقال این ویروس در روز های اخیر بر میزان ابتلا موثر بوده اند.

در علم پزشکی، مراکز معتبر مطالعاتی در حوزه آلودگی و نیز در موسسات تحقیقاتی معتبر در کشور هایی همچون آمریکا و همچنین سازمان بهداشت جهانی، مطالعاتی اجرا شده که نشان می دهد آلودگی هوا ششمین عامل مرگ و میر در جهان و پنجمین عامل خطر مرگ به شمار می آید؛ ضمن اینکه اگر مرگ و میر ناشی از سکته قبلی، ناراحتی های ریوی و بیماری های قلبی و عروقی دیگر را که به نوعی به شکل غیرمستقیم با آلودگی هوا مرتبط هستند، در نظر بگیریم، سهم واقعی این عامل در آمار مرگ و میر جهانی افزایش خواهد یافت.

بر اساس این مطالعات که ظرف 10 سال اخیر در بحث آلودگی هوا و آسیبی که به بافت ها و اندام های مختلف بدن وارد می نماید، نشان می دهد آلودگی هوا مقاومت بدن در برابر بیماری را کاهش می دهد و می تواند کارکرد سلول های دفاعی بدن را به ضد خود تبدیل کند. ذرات معلق با قطر کوچک تر از 5/ 2 میکرون به عنوان عامل اصلی آلودگی هوا در تهران و سایر کلان شهر های کشور نیز این امکان را دارد که به بافت خونی شهروندان نفوذ کند و ضمن کاهش سطح مقاومت بدن در برابر بیماری ها، احتمال ابتلا به ناراحتی های تنفسی و ریوی به ویژه بیماری انسداد ریه را افزایش دهد و آمار سکته را بالا می برد.

از طرفی طی یک هفته گذشته همزمان با رکوردزنی وحشتناک مرگ و میر کرونایی بحث جهش ویروس کووید-19 مطرح شد. با این حال به نظر می رسد مطرح نمایندگان این فرضیه از عاملی که به احتمال زیاد در رکوردزنی جدید کرونا در کشور موثر بوده غفلت نموده اند. این عامل همان تشدید آلودگی هوا است که زمینه ساز انتقال ساده تر ویروس در سطح جامعه شده است. این غفلت از آلودگی هر سال در شش ماه دوم در تهران و اغلب کلان شهر ها رخ می دهد و سال گذشته نیز برای تهرانی ها دردسرساز شد.

آنالیز جهانی اقتصاد نشان می دهد همزمان با افزایش مرگ و میر کرونا، شاخص کیفیت هوا نیز در روز های اخیر از محدوده سالم به ناسالم تنزل پیدا نموده و در روز های قرمز و فراقرمز کرونایی، کیفیت هوا نیز در شرایط نارنجی (ناسالم برای گروه های حساس با شاخص بین 100 تا 150 واحد) قرار داشته و غلظت ریزذرات معلق که منشأ اصلی انتشار آن ها منابع متحرک (خودروها) هستند، در هوا افزایش یافته است.

کارشناسان محیط زیست می گویند هر واحد افزایش در غلظت آلاینده ذرات معلق در هوا، میزان تلفات کرونا را 8 درصد افزایش می دهد. زمانی که غلظت این آلاینده زیر 35 میکروگرم بر مترمکعب در شبانه روز است، شاخص زیر 100 و هوا سالم است. اگر شاخص به 150 واحد برسد و شرایط اضطرار حاکم گردد، این غلظت به 65 واحد رسیده است؛ بنابراین در روز های اخیر که شاخص از 100 واحد فراتر رفته بین 110 تا 125 واحد در نوسان بوده است، احتمالا غلظت آلاینده ذرات معلق بین 10 تا 15 واحد افزایش یافته و به همان نسبت بر میزان تلفات کرونا اثرگذاشته است.

سال جاری اولین رکورد ابتلای کرونا در 16 فروردین ثبت شد و پس از آن در 13 و 17 تیر شمار مرگ و میر کرونایی به ترتیب به 162 و 200 نفر رسید و رکورد قبلی را شکست. همچنین در 19 تیرماه تعداد فوت شدگان ناشی از کرونا در کشور به 221 نفر رسید. پس از سپری شدن این دوره رکوردزنی تابستانی، در مهر ماه سال جاری بار دیگر شرایط ابتلا به کرونا بحرانی شد و رکورد های تازه ای در میزان مرگ و میر ثبت شد؛ طوری که از 16 مهر به بعد شرایط فراقرمز در کشور حاکم شد. در این روز آمار مرگ و میر ناشی از کرونا 239 نفر و در روز هفدهم مهر نیز 230 نفر بوده است.

در بیستم مهرماه تعداد جان باختگان کرونا از این میزان هم فراتر رفت و به 251 نفر رسید و در بیست و سومین روز از ماه جاری این رکورد هم شکسته شد و مرگ و میر کرونایی به 279 نفر افزایش یافت. در روز های اخیر نیز تعداد جان باختگان ناشی از ویروس کووید-19 بیش از 250 نفر بود. از طرفی از نیمه مهر ماه به بعد شمار مبتلایان روزانه نیز از زیر 4 هزار نفر در تابستان به بیش از 4300 نفر افزایش یافت که در نوع خود یک رکورد به شمار می آید. این آمار ها سبب شده موضوع جهش ویروس کرونا در کشور مطرح گردد، اما از نسبت این رکورد ها با شرایط آلودگی هوا غفلت شده است.

درست از نیمه مهر ماه به بعد که کرونا هر روز رکورد تازه ای از مرگ و میر و ابتلا ثبت کرد، همزمان شاخص کیفیت هوا نیز افزایش یافت و بر میزان غلظت آلاینده ها در جو تهران و سایر کلان شهر ها اضافه کرده شد.

در روز بیستم مهر ماه که شمار مرگ و میر کرونایی 251 نفر اعلام شد شرایط هوای تهران نارنجی بود و با رسیدن شاخص به 110، هوا برای شهروندان به خصوص گروه های حساس ناسالم شد. همچنین در 23 مهرماه که رکورد 279 جان باخته کرونا در کل کشور به ثبت رسید، شاخص کیفیت هوا در تهران که وزن بالایی در مرگ و میر کرونایی دارد، 120 بود. همچنین شاخص در روز 26 مهر که بیش از 250 نفر جان خود را بر اثر ابتلا به کرونا در کشور از دست دادند، 126 بوده است.

در هفته ای که گذشت بسیاری از کلان شهر های کشور نیز ایام نارنجی را پشت سر گذاشتند، طوری که در روز پیش از نگارش این گزارش شاخص کیفیت هوا در سمنان 102، در خوزستان 110، در اراک 112، در کرج 150 (مرز بین شرایط نارنجی و قرمز) و در مشهد، یزد و اصفهان 100 (در مرز تنزل کیفیت هوا از سالم به ناسالم) ثبت شده است.

البته وجود رابطه بین افزایش آمار مرگ و میر کرونا با تشدید آلودگی هوا اگرچه به وضوح قابل مشاهده است، اما به معنای اثرگذاری تنها یک عامل بر این شرایط نیست و عوامل دیگری همچون عدم رعایت فاصله گذاری اجتماعی، سفر های غیرضروری در تعطیلات و موضوعاتی از این قبیل نیز بر این موضوع اثرگذار بوده است. در عین حال به نظر می رسد کرونا با ذرات معلق آلاینده دوپینگ نموده و این امر به رکورد های تازه مرگ و میر منجر شده است.

در تابستان نیز ردپای قاتل معلق همزمان با اوج گیری کرونا مشهود است، اما در آن مقطع زمانی جنس این آلودگی معلق از نوع ذرات نبوده بلکه یک گاز آلاینده یعنی ازن بوده است. آن طور که اشاره شد در 17 و 19 تیر آمار فوت شدگان کرونا رکورد زد و دقیقا در همین ایام یعنی 18 و 19 تیر نیز هوای تهران به دلیل افزایش غلظت ازن آلوده تر شد؛ کما اینکه شاخص کیفیت هوا در این روز ها به واسطه آلاینده ازن به ترتیب به 115 و 119 واحد رسیده و هوا در شرایط نارنجی بود. آلاینده ازن ناشی از ترکیب شیمیایی گاز های خروجی آلاینده خروجی از اگزوز خودرو ها از جمله دی اکسید نیتروژن و مونوکسید کربن با اکسیژن هوا است که در حضور تابش و حرارت آفتاب در روز های گرم رخ می دهد و به فراوری آلاینده ثانویه دیگر یعنی گاز ازن منجر می گردد.

همان طور که سال جاری هنوز رابطه معنادار افزایش مرگ و میر ناشی از کرونا با تشدید آلودگی هوا مورد توجه قرار نگرفته و از آن غفلت شده است، سال گذشته نیز این غفلت به شکل دیگری در همین ایام پاییز رخ داد. جنس غافلگیری پارسال این طور بود که متولیان امر تا زمانی که شرایط هوا به نقطه اضطرار می رسید، تصمیمی اتخاذ نمی کردند و پس از اینکه شرایط آسمان تهران قرمز می شد، نسبت به تعطیلی مدارس و اجرای طرح ترافیک از در منازل اقدام می کردند. این تصمیمات گاهی آنقدر دقیقه نودی اتخاذ می شد که بعضی از شهروندان عملا از آن آگاه نمی شدند و بازدارندگی لازم از تردد های غیرضروری صورت نمی گرفت. حتی بعضا تهران چند روز متوالی تعطیل می شد، اما تصمیمات تعطیلی یکباره اتخاذ نمی شد تا این فرصت به شهروندان داده گردد که در صورت امکان این شهر آلوده را ترک و به خروج انباشت آلودگی در جو یاری نمایند.

اکنون نیز با وقوع غفلت کرونایی، موضوع جهش ویروس به تنهایی و مستقل از تشدید آلودگی هوا دیده می گردد و در نتیجه تصمیم موثری برای بهبود شرایط در هر دو موضوع اتخاذ نمی گردد. در پایتخت چهار متهم اصلی برای آلودگی هوا مطرح است که یکی از آن ها طرح ترافیک است. اگرچه پیش بینی تمهیداتی برای حمل و نقل ارزان شاغلانی که ناگزیر به سفر های هر روزه به مرکز شهر هستند، در شرایط شیوع کرونا یک امر ضروری است، اما این تصمیم اکنون در تهران به نحوی اجرا می گردد که به تهرانگرد ها نیز مجوز آلوده سازی هوا را می دهد.

ماجرا از این قرار است که با توجه به تخفیف طرح ترافیک، هزینه عوارض تردد در محدوده مرکزی شهر در حال حاضر بر اساس نوع خودرو و معاینه فنی در بازه زمانی 10:30 تا 14:30 (غیراوج) رقمی بین 8 تا 16 هزار تومان است. این در حالی است که به طور میانگین هزینه سفر منزل تا محل کار در مرکز شهر از طریق تاکسی های اینترنتی اکنون حدود 22 هزار تومان است که البته در ساعات پیک افزایش محسوسی دارد.

به این ترتیب سفر با خودروی شخصی در ساعات غیر اوج برای تهرانگرد ها بسیار ارزان و به صرفه است و همین موضوع به انجام سفر های غیرضروری دامن زده است. این در حالی است که کارشناسان معتقدند هر امتیازی در طرح ترافیک فقط باید به سفر های ضروری اختصاص یابد و تهرانگرد ها نه تنها نباید از تخفیف استفاده نمایند، بلکه باید ملزم به پرداخت بالاترین تعرفه ممکن شوند تا از تشدید آلودگی به واسطه حضور آن ها در سطح شهر پیشگیری گردد. همچنین موضوع شناورسازی ساعت کار مشاغل مختلف، تجربه موفقی است که ضمن کاهش بار ترافیک، بر کاهش فراوری گاز های آلاینده نیز اثرگذار است و می تواند هم تردد شاغلان را تسهیل کند و هم منجر به پیشگیری از دادن امتیاز ویژه به کسانی که سفر های غیرضروری انجام می دهند، گردد.

متهم دوم آلودگی هوای تهران کیفیت بنزین است که چند وقت یکبار مطرح می گردد. گفته می گردد بخشی از بنزین توزیعی در صندلی ها فاقد استاندارد ضروری است و این موضوع به افزایش آلودگی هوا در مقاطعی از سال می انجامد. پایش دولت در این زمینه قطعا می تواند به بهبود کیفیت هوا منجر گردد.

تغییر سوخت نیروگاه ها و کارخانه های تهران نیز سومین متهم آلاینده هوای پایتخت است. سال گذشته در مقاطعی این صنایع با توجه به محدودیت در مصرف گاز ناگزیر به مازوت سوزی شدند و همین موضوع نه تنها بر غلظت آلاینده ها در جو اضافه کرد، بلکه همزمان با این ایام بوی نامطبوعی نیز در سطح شهر منتشر شد. به این ترتیب مازوت به عنوان یکی از عوامل انتشار بوی بد در تهران مطرح شد، اما در نهایت این فرضیه هیچ گاه به طور قطع تایید یا رد نشد. طبیعی است برنامه ریزی برای جلوگیری از مازوت سوزی نیروگاه ها و صنایع مستقر در اطراف تهران از مواردی است که دولت می تواند به واسطه آن از شدت آلودگی هوا (با توجه به اثر آن بر افزایش ابتلا به کرونا) بکاهد.

موضوع وارونگی هوا ناشی از برودت نیز چهارمین متهم آلودگی هوای تهران است که هر سال مطرح می گردد. البته درمورد آلودگی روز های اخیر بیش از اینکه موضوع برودت و وارونگی مطرح باشد، موضوع پایداری هوا و سرعت پایین باد که به طور میانگین حدود 2 متر بر ثانیه بوده، زمینه ساز افزایش غلظت آلاینده ها شده است.

مقصود از وارونگی هوا این است که در ایام سرد سال زمین در ساعات شبانگاهی گرمای خود را از دست می دهد و از طرفی در روز لایه های بالایی جو تحت تاثیر تابش نور آفتاب گرم تر هستند. در این شرایط چرخش هوای گرم و سرد در جو متوقف می گردد با انباشت آلودگی در لایه های پایینی جو که هوای سنگین در آن ها راکد مانده روبه رو می شویم. این پدیده به تشدید غلظت آلاینده ها در جو در ایام سرد سال می انجامد.